Beter leven als mantelzorger

Bijna een op de twee verpleegkundigen vindt dat ze geen tijd hebben om hun werk goed te doen.

In de ziekenhuissector zegt 80% van de werknemers hun werk vaak te moeten onderbreken voor een ongeplande taak en zich altijd of vaak te moeten haasten, tegenover 46% van de werknemers in alle sectoren.

Te veel werk voor de beschikbare middelen? Een beroep dat graag klaagt?

Deze cijfers wijzen op problemen met de levenskwaliteit op het werk voor zorgpersoneel. Hoe kunnen we de twee onderscheiden en, vooral, hoe kunnen we levenskwaliteit op het werk cultiveren? Dit artikel is geïnspireerd op het werk van Gollac om 5 gedragingen voor te stellen voor een beter leven in het ziekenhuis.

De eerste stap is begrijpen en dus meten. Het opstellen van indicatoren voor de kwaliteit van het beroepsleven is een belangrijk volksgezondheidsprobleem. Dit geeft ons informatie over de determinanten van de levenskwaliteit op het werk.

De instelling gebruikt namelijk indicatoren in verband met de arbeidsomstandigheden (moeilijkheidsgraad, kwaliteit van de betrekkingen met de collega's, enz.), maar ook indicatoren in verband met de gezondheid en het absenteïsme of de loopbaan (bijscholing, bijvoorbeeld). De lijst van indicatoren moet specifiek zijn voor elke situatie, om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de context van de inrichting.

Er bestaan verschillende theoretische modellen. Wij hebben er twee gekozen: de modellen van Siegrist en Karasek.

Het model van Siegrist beoogt de psychologische nood en gezondheidsproblemen te voorspellen die kunnen ontstaan bij een onevenwicht tussen de door het werk vereiste inspanning en de ontvangen erkenning. Zorgverleners zetten zich in voor hun werk en verwachten dat dit werk hen in ruil daarvoor beloningen oplevert (eigenwaarde, gevoel van zelfredzaamheid, enz.). Volgens dit model zal het gebrek aan wederkerigheid tussen kosten en baten waarschijnlijk leiden tot emotionele stress.

De Karasek-schaal is bedoeld om mentale stress op het werk te evalueren. De vragenlijst meet stress op het werk langs drie assen:

- psychologische vraag ;

- beslissingsruimte; en

- sociale steun op het werk.

Gollac definieert een aantal risicofactoren:

- werkintensiteit en tijd

- emotionele eisen

- autonomie

- sociale relaties

- waardeconflicten

- sociaal-economische onzekerheid

Het verplegend personeel zit er vaak "middenin". De dagelijkse routine van de verpleegkundige is het beheren van de zorg- en administratieve kant van het werk en tegelijkertijd reageren op dringende verzoeken en beschikbaar blijven voor nieuwe opnames. Als er onvoldoende flexibiliteit of steun is om hiermee om te gaan, of als deze complexiteit niet wordt onderkend, kunnen er gevolgen voor de gezondheid ontstaan. Het juiste evenwicht tussen inspanning en erkenning wordt niet langer gehandhaafd. Tot een bepaalde drempel kan de toename van de werklast worden gecompenseerd door veranderingen in strategie of methode, als de organisatie dat toestaat.

Zo kan het gevoel van eigenwaarde worden beschadigd wanneer "snel doen" botst met de opvatting van de verzorger over "goed doen". Studies met het Karasek-model hebben het overheersende effect van een buitensporige vraag aangetoond.

De ervaren intensiteit van het werk is ook het resultaat van een reeks factoren zoals verantwoordelijkheid, en we weten hoeveel verantwoordelijkheid de verzorger heeft. We hoeven alleen maar te denken aan de fouten en vergissingen die wij als verzorgers onvermijdelijk ooit hebben meegemaakt.

Een gevoel dat nog wordt versterkt wanneer de vereiste beschikbaarheid toeneemt. We moeten 's nachts op korte termijn een collega vervangen, we moeten een schone dienst verlenen nadat we kwaliteitszorg hebben verleend. Op het gevaar af ons leven buiten het werk volledig te ontregelen, doen we het omdat we verantwoordelijk zijn.